Borówka brusznica

[Gość]

Borówka brusznica

Wiadomości ogólne

Roślinę tę można łatwo spotkać w lasach całego kraju, najczęściej w suchych, iglastych borach, a także na słonecznych polanach. Często kwitnie i owocuje dwukrotnie. Po raz pierwszy kwitnie w maju i czerwcu bladoróżowymi kwiatami i owocuje w lipcu, sierpniu i wrześniu. Drugi raz zakwita i owocuje w październiku, a nawet w listopadzie.

Inne nazwy: borówka wiecznozielona, brusznica, czerwienica, czerwona jagoda-kamioneczka, gogodza.

Surowce lecznicze: głównie liście, choć związki lecznicze występują także w owocach borówki brusznicy.

Substancje lecznicze Liście zawierają glikozydy, z których najważniejszym jest arbutyna oraz flawonoidy, np. hiperozyd. Prawie jedną piątą ciężaru stanowią garbniki. Ponadto liście borówki zawierają kwasy organiczne oraz sole mineralne (najwięcej związków magnezu).

Owoce zawierają antocyjany, karotenoidy, garbniki, kwasy organiczne, witaminy A i C, pektyny oraz cukry.

Zbiór i konserwacja

Liście, wyłącznie zdrowe, zrywa się późną jesienią lub wczesną wiosną. Liście te suszymy w miejscach przewiewnych, ocienionych, w temperaturze nie wyższej niż 20°C. Przechowujemy w workach i papierowych torbach.

Owoce na lekarstwo zrywa się niezbyt dojrzale i rozkłada cienką warstwą do suszenia.

Działanie:

liście:

* dezynfekujące drogi moczowe

* przeciwzapalne

* ściągające

owoce:

* moczopędne

* ściągające

* dietetyczne

Liście borówki zwiększają wydzielanie moczu, a z nim szkodliwych produktów przemiany materii. Niszczą bakterie w układzie moczowym i to często szczepy odporne na działanie wielu antybiotyków. Korzystne jest użycie liści borówki w przypadkach przewlekłych zakażeń układu moczowego, w kamicy moczowej.

Podobnie jak na układ moczowy, liście borówki działają dezynfekująco na przewód pokarmowy. Znoszą wzdęcia brzucha i są dobrym lekiem w niezbyt nasilonych biegunkach oraz kamicy żółciowej. Uszczelniają naczynia włosowate i znoszą stany zapalne w tych naczyniach.

Owoce borówki brusznicy poza tym, że są surowcem do przyrządzania konfitur i wyśmienitym dodatkiem do mięs, są przede wszystkim cennym źródłem witaminy C. Flawonoidy w nich zawarte wzmacniają ściany naczyń i zapobiegają ich łatwemu pękaniu. Dzięki zawartości garbników mają działanie ściągające.

Uwaga!

Owoce borówki brusznicy zawierają dość dużo kwasu szczawiowego i nie powinny być spożywane przez ludzi, u których wydalanie szczawianów z organizmu jest upośledzone.

Konfitury z brusznicy:

* 1 kg brusznicy

* 3 szklanki cukru

* Szklanka wody

Zagotować wodę. Brusznicę przebrać, umyć, wsypać do wrzącej wody, gotować 10 minut. Dodać cukier, pogotować razem, do momentu całkowitego rozpuszczenia cukru. Gorącą konfiturą napełnić wypasteryzowane, gorące słoiki i natychmiast zamykać zakrętkami, owinąć kocem i zostawić do wystygnięcia. Przechowywać w ciemnym chłodnym miejscu. (można gotować słoiki - 5-8 minut)

informacje zaczerpnięte z: <!-- m -->http://zielnik.herbs2000.com/ziola/1_ziola.htm<!-- m -->

[Gość zoska1977]

Wygląd, występowanie i cechy charakterystyczne

Borówka jest niskim krzakiem z łuskowatymi, pełzającymi pędami. Jej gałązki są obłe i omszone. Zimotrwałe, skórzaste liście są odwrotnie jajowate lub eliptyczne, tępe, połyskujące, z wierzchu ciemnozielone, spodem jasnozielone, czarno-gruczołowato kropkowane. Kwitnie od maja do sierpnia, a jej krótkoszypułkowe kwiaty, zebrane w szczytowe grona, są białawe lub z lekko różowym odcieniem. Korona jest dzbanuszkowata, czterodzielna, kielich również czterokrotny, o działkach krótkotrójkątnych. Owoce, pojawiające się w lipcu i sierpniu, to czerwone jagody.

W Polsce występuje przede wszystkim w borach iglastych i mieszanych oraz na wrzosowiskach, jest pospolita zarówno w górach, jak i na niżu, choć w ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci zarówno obszar jej występowania, jak i liczba osobników w skupiskach zaczęły się wyraźnie zmniejszać. W pozostałej części terytorium występowania (cała północna półkula) jest gatunkiem podgórskim. Nie wymaga pożywnej gleby ani obfitości wody, lubi kwaśne podłoże.

Owoce brusznicy w postaci przetworów (dżemów lub sosów) są powszechnie stosowane jako dodatek do mięs. Na Syberii przechowywano je zimą w wodzie, nabierają wtedy lepszego smaku. Były używane przez wiele plemion eskimoskich i północnoamerykańskich, jedzone na surowo, mrożone lub w przetworach, często dodawane do różnego rodzaju ciastek i sosów lub jedzone z ikrą, olejem lub cukrem. Z liści można parzyć herbatkę, która ze względu na zawartość arbutyny w większych ilościach może być trująca.

Nazwy ludowe: borowina, borówka czerwona. Nazwa gatunkowa brusznica powoduje pewne zamieszanie, ponieważ jako nazwa ludowa w południowej części kraju bywa stosowana do określania borówki czarnej (Vaccinium myrtillus L.)

Surowiec, skład chemiczny i działanie

Surowcem leczniczym są liście i owoce brusznicy. Liście do celów leczniczych zbiera się przed dojrzewaniem owoców, w lipcu, obrywając je z łodyg; owoce w sierpniu. Liście należy suszyć rozłożone cienkimi warstwami, na słońcu lub w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 55°C. Owoce zbiera się dojrzałe, rzadko bywają suszone, a zasady suszenia są takie same, jak dla liści.

Liście zawierają glikozydy fenolowe (arbutynę, metyloarbutynę i monotropeinę), garbniki, flawonoidy (hiperozyd, kwercetynę i kemferol) oraz kwasy benzoesowy i ursolowy, a także witaminę C. W owocach występują kwasy organiczne, garbniki, pirozyd, wakcynina, antocyjan - ideina, którego nazwa pochodzi od tego gatunku, cukier, prowitamina A oraz witaminy C, B1, B2, B6 i M.

Liście stosowane są jako środek moczopędny, odkażający drogi moczowe, ściągający i przeciwzapalny, czasem róznież pomocniczo jako żółciotwórczy. Owoce działają moczopędnie, przeciwbiegunkowo, ściągająco i poprawiają czynność żołądka.

Zawarte w surowcu flawonoidy są środkiem antyoksydacyjnym i wzmacniającym ścianki naczyń krwionośnych.

Zastosowanie lecznicze i dawkowanie

Liście i owoce brusznicy były od wieków stosowane leczniczo na całym terenie ich występowania. Napar z liści stosowano jako środek odkażający drogi moczowe, przetwory z owocu jako dodatek do ciężkostrawnych mięs, ułatwiający ich trawienie.

Dzienna dawka liści brusznicy nie powinna przekraczać 10 g, jej przekroczenie może prowadzić do zaparcia lub podrażnienia żołądka.

W stanach zapalnych dróg moczowych można stosować odwar z liści brusznicy 1,5 łyżecki surowca na szklankę wody, gotowany przez około 5 minut. Należy pić trzy razy dziennie po 1/2-1/3 szklanki. Działa rówenież pomocniczo w chorobach reumatycznych i zimnicy.

Owoc, w postaci przetworów może stanowić uzupełnienie najbardziej ciężkostrawnego posiłku. Jest bogatym źródłem witamin, zalecanym we wszelkich stanach niedożywienia i osłabienia.

Ułatwiający trawienie i stanowiący dobry dodatek do mięs dżem z brusznicy przyrządza się bardzo prosto. Zebrane owoce należy sparzyć wrzątkiem. Część z nich po włożeniu do garnka należy rozgnieść drewnianym tłuczkiem, by puściły sok, następnie dodać resztę. Można też dodać obrane kawałki gruszek lub jabłek (w proporcji 1:4 do brusznic) i smażyć tak długo, aż owoce staną się szkliste. Potem przenieść do słoików i dobrze zapasteryzować. Można dodać cukru do smaku. Taki dżemik jest kopalnią antyoksydantów i doskonałym dodatkiem do ciężkostrawnych potraw.

Liść borówki właściwie mógłby zastąpić w lecznictwie liść chronionej mącznicy. Jego działanie jest wprawdzie nieco słabsze, jednak jego zakres wcale niemniejszy.

Zastosowanie magiczne

There's no slithering snake, no lizard,

But a berry calling from the hillside,

Lingonberry from the heath:

"Come, good maiden, come and pluck me,

Rosy-cheeked one, come and reap me,

Clear-voiced maiden, come to pick me, so

You, the copper-belted, choose me,

Now before a slug devours me,

Ere the black worm comes to eat me.

A hundred come to look me over,

A thousand just to sit beside me,

A hundred girls, a thousand women,

And the children without number -

None would touch me, no one pick me."

Kalevala

Zastosowamia magiczne borówki brusznicy są podobne do zastosowań mącznicy - ma chronić przed urokami, złym okiem, pechem, wspomagać zmiennokształtność i wzmacniać wizje. Liście nosi się zaszyte w amuletach-saszetkach. Używa się jej do ozdabiania ołtarzy i miejsc rytuału, jest jednak stosowana znacznie rzadziej i jej działanie uważa się za słabsze. Jej owoce są składnikiem ciasteczek jedzonych w czasie Samhuinnowej wieczerzy.

Liście brusznicy są częścią wieńca noszącego na głowie przez postać odgrywającą świętą Łucję podczas ludowego, skandynawskiego święta światła, 13 grudnia. Święto to ma, mimo nazwy, korzenie głęboko pogańskie - w kalendarzu juliańskim przesilenie zimowe wypadało bowiem właśnie 13, nie 21 grudnia. Wraz z reformą kalendarza data ochrzczonego święta przeniosła się wraz z dniem poświęconym jego patronce.

Ciekawą rolę pełni brusznica w fińskiej Kalevali. Otóż była ona... ojcem niewzruszonego Väinämöinena - jego matka zaszła w ciążę po spożyciu owocu borówki, a Väinämöinen spędził w jej brzuchu trzydzieści lat, medytując i dojrzewając do zapoznania się z zewnętrznym światem.

Ludy ugrofińskie uważają, że borówka brusznica jest zielem związanym z gwiazdozbiorem Wielkiej Niedźwiedzicy, która jednak nie ma u nich niedźwiedziego odniesienia, Finowie np. nazywają ten gwiazdozbiór Vähä Otawa i wiążą z gwiazdą umieszczoną na szycie świętej góry świata.