Dąb szypułkowy

[Gość]

Dąb szypułkowy

Dąb szypułkowy jest powszechnie znanym, dużym drzewem liściastym z rodziny Bukowatych (Fagaceae), rozpowszechnionym w lasach niemal całej Europy. W Polsce rośnie często na terenach nizinnych i w dolnych partiach górskich do wysokości 600-700 m.

Dąb ma liście odwrotnie jajowate, do 14 cm długie, a 8 cm szerokie, skórzaste, nierówno zatokowawrębne. Kwiaty rozdzielnopłciowe. Żeńskie na szypułkach 3-8 cm długości. Owocem jest jajowaty orzeszek osadzony w pokrytej łuskami miseczce, zwany potocznie żołędziem. Roślina dostarcza twardego drewna cenionego w meblarstwie i budownictwie.

Surowiec. Do celów leczniczych zbiera się wiosną korę z młodych pni i gałęzi drzew, wycinanych podczas przesadzania lasów, bądź ze specjalnych upraw i suszy w suszarniach naturalnych w miejscach przewiewnych, w suszarni ogrzewanej lub na słońcu. Surowcem jest kora dębu- Cortex Quercus. Na stronie zewnętrznej powinna być gładka i lśniąca, lecz nie spękana i chropowata, gdyż wówczas zawiera mniej garbników. Równowartościowy surowiec otrzymuje się z dębu bezszypułkowego- Quercus sessilis Ehrhart, również występującego w Polsce.

Z dębu galasowego- Quercus inferctoria Olivier, drzewa, a czasem krzewu rosnącego w Turcji i Syrii otrzymuje się dębianki- Galla, zwane też galasami, będące patologicznymi naroślami na młodych pędach tej rośliny. Podobnie galady, lecz o znacznie mniejszej zawartości garbników, spotyka się na dębach w Polsce.

Podstawowe związki czynne. Kora dębowa zawiera około 9, a niekiedy do 14,5% garbników pochodnych pirokatechiny i pirogalloolu, kwasy fenolowe, jak galusowy i elagowy, flawonoidy, jak kwercetyna i kwercytryna, trójterpeny, jak frydelanol, frydelanon, flobafeny i związki żywicowe oraz inne sole mineralne.

Dębianki zawierają do 70% garbników, tworzących kompleks taniny, ponadto około 3% kwasu galusowego i do 2% kwasu elagowego oraz inne związki.

Działanie. Wyciągi z kory dębowej zawierają garbniki, które tworzą z białkami trwałe połączenia, nierozpuszczalne w wodzie. Po podaniu doustnym łącza się z białkowymi składnikami nabłonka jelitowego i powodują jego kurczenie się, nazywane działaniem ściągającym. Przy prawidłowej czynności przewodu pokarmowego garbniki przyjęte doustnie wywołują zaparcie, a przy biegunce przeciwdziałają rozrzedzeniu mas kałowych, odwodnieniu organizmu i nadmiernemu ubytkowi soli mineralnych z ustroju.

Godny uwagi jest też korzystny wpływ garbników pirokatechinowych i samej katechiny na ściany włosowatych naczyń krwionośnych przewodu pokarmowego, polegający na zmniejszaniu ich przepuszczalności, osłabieniu przenikania osocza poza łożysko naczyń i hamowaniu mikrokrwawień z uszkodzonych włośniczek. Jest to zespół działań charakterystyczny dla związków z grupy witaminy P, np. rutyny.

Garbniki wiążą się również z białkiem komórek drobnoustrojów, dzięki czemu działają bakteriobójczo lub hamują rozwój mikroorganizmów. Poza tym unieczynniają toksyny bakteryjne wytwarzane przez różne drobnoustroje chorobotwórcze. Dają również nierozpuszczalne osady z alkaloidami i solami metali ciężkich, co bywa czasem wykorzystane w zatruciach tymi związkami.

Działania niepożądane. Długotrwałe przyjmowanie wyciągów roślinnych obfitujących w garbniki jest niekorzystne, a nawet szkodliwe, ponieważ związki te unieczynniają witaminę B1, oraz wiążą się z solami żelaza, magnezu, wapnia, manganu, miedzi, kobaltu, cynku, selenu i inne, utrudniając lub uniemożliwiając ich przyswajanie. Przez bezpośrednie działanie na błonę śluzowa jelit hamują resorpcję ważnych składników pokarmowych.

Zastosowanie. Wyciągi z samej kory dębowej stosuje się wewnętrznie tylko w sporadycznych przypadkach: w biegunkach nieswoistych, zatruciach pokarmowych oraz podostrych i przewlekłych nieżytach żołądka i jelit. Niemal z reguły podaje się je z innymi ziołami o podobnym lub uzupełniającym działaniu.

Zewnętrznie stosuje się wyciągi z kory dębowej w zapaleniu jamy ustnej i gardła, w niebyt rozległych oparzeniach I i II stopnia, odmrożeniach, owrzodzeniu żylakowatym, zapaleniu skóry, żylakach odbytu, egzemie, a nawet na małe rany i drobne krwawienia. Ponadto w postaci irygacji w upławach oraz obmywań w zapaleniu i świądzie sromu, do nasiadówek przy świądzie i pękaniu odbytu, lewatyw przy wrzodziejącym zapaleniu odbytnicy, a także do kąpieli w nadmiernym poceniu się i niektórych chorobach skórnych.

Tanina z dębianek tureckich (galasów dębowych) jest typowym związkiem garbnikowym. Drażni jednak przewód pokarmowy i uszkadza wątrobę. Rzadko bywa więc podawana wewnętrznie, natomiast w biegunce, nieżycie żołądka, małych krwawieniach oraz zatruciach pokarmowych stosuje się jej połączenie z białkiem (białczan taniny, tanalbina), działające łagodniej. Obecnie taninę podaje się przede wszystkim zewnętrznie.

informacje zaczerpnięte z: <!-- m -->http://zielnik.herbs2000.com/ziola/1_ziola.htm<!-- m -->