AGAT

[Mrs Bear 515]

Agat - wstęgowa odmiana chalcedonu. Wśród skał wylewnych w postaci geod, a także wśród skał osadowych tworzyły się w procesie zastygania lawy. Proces powstawania agatów trwa niesamowicie długo w bardzo specyficznych warunkach. Powstające pustki wypełniały się stopniowo roztworami zawierającymi krzemionkę. Przerwy w dopływie roztworów i ich zmieniający się skład chemiczny stały się przyczyną zróżnicowanego zabarwienia poszczególnych warstw. Może posiadać wiele naprzemianległych warstewek, zwanych pierścieniami Lieseganga; może też przybierać dendrytową formę przestrzenną (agat mszysty) lub dawać pseudomorfy (agat koralowy, agatowe drewno i in.). Agat z zewnątrz wygląda zwykle i banalnie. Kształt ma kulisty lub owalny, odpowiada ściśle kształtowi pustki w której powstał, np. po pęcherzyku gazowym powstałym w zastygającej lawie.

Historia:

Etym. - fr. agate z gr. achátes 'agat' od nazwy strumienia Achates, na Sycylii , w pobliżu którego, wg Pliniusza St., po raz pierwszy znaleziono ten kamień. Wg Luka ben Serapiona z gr. agates znaczy dobry, co miało oznaczać, że kamieniom tym przypisywano wszelkie dobre, lecznicze i magiczne właściwości.

Te piękne kolorowe kamienie już od najdawniejszych czasów służyły za ozdoby. Ze względu na twardość świetnie nadawały się też do praktycznego zastosowania. Sumerowie i inni mieszkańcy Mezopotamii wykonywali z agatów cylindryczne pieczęcie, paciorki, bransolety, amulety i talizmany. Arabowie przywozili w starożytności z Indii agaty w celach handlowych.

Rzymianie rzeźbiąc w agatach tworzyli gemmy - rzeźby wypukłe i intaglia - rzeźby wklęsłe. Orfeusz w swoich pieśniach wspomina agaty.

Epoka kamienna - Znaleziono wiele ozdób z tamtej epoki. Najstarsze znalezione agaty są w kurhanach na Uralu, gdzie wiele wyrobów z agatów które były odznakami władzy.

3500 p.n.e. - wiek pieczęci wyrabianych z wydobywanego w Egipcie agatu.

1300 p.n.e. - Podgrzewanie agatów dla zmiany barwy. Modyfikowane kamienie znaleziono w grobowcu Tutanchamona.

XII p.n.e. - Bibilijne zalecenie użycia agatu do ozdoby napierśnika dla kapłana: Uczynisz też pektorał do zasięgania wyroczni; (...) Umieścisz na nim cztery rzędy drogich kamieni; (..) w trzecim rzędzie opal, agat i ametyst.

Księga Wyjścia 28, 15, Księga Wyjścia 39, 12

III p.n.e. - Wzmiankę o agatach znajdujemy u Theophrasta (372-287 p.n.e.), ucznia Arystotelesa w poemacie Peri Lithon "O kamieniach".

I w.p.n.e. - Wykonana została dla władcy Egiptu Tazza Farnese - starożytna agatowa gemma.

Jest to talerz o średnicy 20 cm. Na jednej stronie widnieje gorgonejon, na drugiej stronie sfinks. Aktualnie w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Neapolu.

Wzór chemiczny - SiO2 + domieszki. Skład chemiczny - zróżnicowany, zmieniający się od złoża do złoża, nawet w obrębie określonej strefy danego złoża. Podstawowym składnikiem jest skrytomikrokrystaliczna krzemionka, której średnia zawartość oscyluje w granicach 98...98,5%. Najczęstszymi domieszkami są: tlenki Fe i Ca, CO2, H2O oraz bituminy; rzadziej tlenki Mn i Ti, węglany Ca i Fe i inne związki chemiczne, a niekiedy inkluzje innych minerałów (np. chloryt)

Barwa - zróżnicowana, przeważają odcienie barwy szarej, różowej, brunatnej i czarnej. Rzadko barwy nasycone, czerwona i zielona, stąd powszechnie stosowane sztuczne barwienie agatów.

Powstawanie pasm kolorów (pierścieni Lieseganga) spowodowane jest przez odkryty w 1855 r. przez Rungego Lieseganga chemiczny proces oscylacyjny. Polega na rytmicznym, strefowym wytrącaniu osadu, gdy reakcja prowadzona jest pomiędzy roztworem jednego reagenta, a roztworem wodnym drugiego reagenta. W wypadku agatów miało to miejsce przy zastyganiu lawy.

Rysa - bez barwy

Połysk - szklisty, na przełamie najczęściej muszlowy, tłusty

Twardość - 6,5...7,0

Gęstość - 2.57...2,64 g/cm3

Przezroczystość: Przezroczysty do przeświecającego

Własności optyczne - minerał jednoosiowy, optycznie dodatni (+)

Współczynniki załamania światła - n-1,53...1,54 n.-1,54...1,55

Dwójłomność - 0,007...0,009

Występowanie:

Świat:

Niemcy(Idar Oberstein -jedna z najpopularniejszych lokalizacji) .

Indie (Agat mszysty, Agaty kanalikowe w górach Timan, na wyżynie Dekan),

Chiny,

USA, w tym Arizona (agaty drzewiaste-skrzemieniałe drewno, w Skamieniałym Lesie -Petrified Forest)

Rosja (m.in.Przysiółek Jangielski), uroczysko Suchoje i jar Arbuzowa w obwodzie czelabińskim, okolice Miedwieżjegorska, Nerczyńsk w obwodzie czytyjskim (agaty dendrytowe)

Szkocja (góry OchiI - mszyste agaty o zielonym i czerwonym zabarwieniu)

Anglia (Dulcote. góry Mendip - agatowe buły o czerwonych barwach)

Namibia, Madagaskar, Meksyk

Polska:

Dolny Śląsk gł. w okolicy Nowy Kościoła, Różanej, Lubiechowa.

Zastosowanie:

- pieczęcie babilońskie i egipskie

-sygnety i gemmy

Wielobarwny agat szczególnie nadawał się do wyrobu gemm. Umiejętnie zdjęta wierzchnia warstwa kamienia uwypukla rzeźbę, która efektownie odbija się na tle innej barwy warstwy następnej. Mistrzami w tej dziedzinie sztuki byli Grecy i Rzymianie.

- w jubilerstwie i rzeźbiarstwie artystycznym

ozdabiano nimi ołtarze, naczynia, puzderka, tabakierki, amulety, sygnety, drobne przedmioty

aktualnie głównie kaboszony, paciorki i płytki

- w mechanice precyzyjnej do łożysk i noży,

- do wyrobu materiałów ściernych i polerskich,

- elementy wag,

- moździeże, tłuczki

Dzięki o dużej twardości i odporność na ścieranie (dużo większej niż szkła i porcelany) w moździerzach tych możliwe jest rozdrabnianie twardych substancji bez ich zanieczyszczenia.

Agat jest też odporny na działanie zasad i kwasów (za wyjątkiem fluorowodorowego)

Rodzaje:

Agat amebowy - agat monocentryczny o wzorze rysunku w kształcie podłużnych wypustek przypominających ameby

Agat ametystowy - agat ze strefą zabudowaną kryształami ametystu

Agat aperturowy - typ agatu mający w obrębie zgładu naturalną pustkę: także agat geodowy, druzowy, pustkowy.

Agat brodawkowy - zewnętrzna powierzchnia pokryta jest kulistymi wypukłościami.

Agat bukietowy - agat sagenitowy, kryształki ułożone są na kształt bukietu kwiatowego.

Agat bursztynowy - agat o barwie bursztynu

Agat camea - onyks do produkcji kamei;

Agat centryczny - o wzorze zawierającym centrum, wokół którego układają się poszczególne warstewy.

Agat chryzokolowy - niebieskozielony agat, z domieszką krzemianu miedzi

Agat dendrytowy - agaty charakteryzujące się wtrąceniami czarnych tlenkowych związków manganu, brązowoczerwonych związków żelaza itp

Agat drzewiasty - skrzemieniałe drewno o budowie warstwowej; Właściwie w sensie mineralogicznym nie jest to agat

Agat enhydros - agat zawierający ciekłe inkluzje

Agat fluorescencyjny - zawarte inkluzje powodują fluorescencję

Agat forteczny, fairburnit - rysunek agatu przypomina widok starych fortec

Agat gołębiej krwi - agat o purpurowym odcieniu barwy.

Agat grubo- lub cienkowarstwowy - agat o grubości warstw powyżej lub poniżej 1 cm

Agat gwiaździsty- rysunek podobny do gwiazdy

Agat karneolowy - agat o przewadze barw czerwonych i czerwonobrunatnych

Agat czerwony

Agat Keweenew - agat występujący w okolicy Jeziora Górnego na pograniczu Kanady i USA;

Agat kanapkowy - Wyraźnie oddzielone warstwy

Agat krustalny - posiada strefy zbudowane z kryształów ametystu, morionu, kryształu górskiego lub innych.

Agat lodowy - o wyglądzie zmrożonej wody, lub popękanego lodu

Agat mszysty - agat dendrytowy: dendryty chlorków, tlenków manganu i żelaza ukształtowane na podobieństwo mchów, porostów lub liści paproci (ang. moss agate).

Barwa: bezbarwna z zielonymi, brązowymi lub czerwonymi wrostkami.

Występuje: Indie (Wyż. Dekan - zielone agaty), Chiny, Rosja (Ural, Zabajkale), USA (Kolorado, Michigan Oregon, Utah), Algieria ? Góry Atlas, Jemen ? okolice Mokka nad Morzem Czerwonym.

Agat mchowy

Agat muszlowy -o rysunku podobnym do muszli

Agat opalizujący - agat wykazujący opalescencje

Agat owalny - zawiera owalne warstwy

Agat Polka dot - agat z Oregonu mający na kremowym tle brązowe plamki

Agat sferyczny - zob. agat centryczny

Enhydros - migdał agatu lub jednobarwna buła chalcedonu, niekiedy wypełniona wodą, przeswiecającą przez ścianki. Po wyjęciu ze skały macierzystej ciecz zwykle wkrótce wysycha.

źródło: http://www.jubilerskie.info/agat/mineral.php